Türk Medeni Kanunu 510. Madde hükmü uyarınca mirasçının miras bırakana ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi veya mirasçının miras bırakana veya aile üyelerine karşı aile hukukundan kaynaklanan görevlerini önemli ölçüde yerine getirmemesi halinde mirastan çıkarılması mümkündür. 

Miras nedir?

Bir kimsenin ölümü üzerine ölen kişinin mirasçılarına geçen malvarlığı, para vb. şeylerdir. Fakat miras sadece aktiflerden ibaret olmayıp ölen kişinin borçları da mirasçılara geçmektedir. Yani mirası bir bütün olarak ele almamız gerekmektedir. Mirası temel olarak Tereke olarak ifade etmek mümkündür. Miras bırakanın ölümünden sonra hüküm ve sonuç doğuracak tasarruflara ölüme bağlı tasarruflar denir.

Kimler yasal mirasçıdır?

Ölen kişinin malvarlığının kimlere geçeceği konusunda hukukumuzda mevcut olan çözüm zümre sistemidir. Bu sisteme göre; Eğer ölen kişinin altsoyu, yani çocukları torunları vb., hayattaysa miras bunlara kalır. Ölenin üstsoyuna miras payı kalmaz. Eğer altsoy hayatta değilse bu durumda miras ikinci zümreye yani üstsoya kalır. Buna göre ölenin anne ve babası, bunlar hayatta değilse ölenin kardeşleri ve yeğenleri mirastan hak kazanır. Eğer ikinci zümreden de kimse hayatta değilse miras üçüncü zümreye kalacaktır. Yani ölen kişinin nene ve dedelerine, bunlar hayatta değilse amca, hala, dayı ve teyzelerine kalacaktır. Eğer ölenin kimsesi hayatta değilse miras Devlet’e kalır.

Mirastan çıkarma nedir? Nasıl yapılır?

Miras bırakanın yapacağı bir ölüme bağlı tasarruf ile saklı paylı mirasçısını mirasından mahrum etmesi mümkündür. Bu yol mirastan çıkarma veya ıskat olarak bilinmektedir. Mirastan çıkarmanın yalnızca saklı paylı mirasçılar için bir etkisi vardır. Saklı payı bulunmayan bir mirasçının mirastan menedilmesine gerek yoktur. Çünkü miras bırakan saklı payı olmayan mirasçıların miras payı hakkında dilediği gibi tasarruf edebilir, miras payını başkasına bağışlayabilir ya da başka bir kişiyi mirasçısı olarak gösterebilir. Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen mirastan çıkarmanın şartları şu şekildedir: Mirasçının miras bırakana ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi veya Mirasçının miras bırakana veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan kaynaklanan görevlerini önemli ölçüde yerine getirmemesi. Mirasçılıktan çıkarma Türk Medeni Kanununun 510 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Cezai ve koruyucu ıskat olmak üzere ikiye ayrılır. Cezai ıskat mirasçıyı kısmen veya tamamen saklı payından mahrum etme imkânı veren bir ölüme bağlı tasarruftur. Cezai ıskat sebepleri arasında; saklı paylı mirasçının miras bırakan ya da onun yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi veya belirtilen kişilere karşı saklı paylı mirasçının aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi yer alır. Cezai mirasçılıktan farklı olarak sadece miras bırakanın altsoyu yönünden uygulanabilen koruyucu ıskatta miras bırakanın altsoyunu koruma düşüncesi hâkimdir. MK 513’e göre koruyucu mirasçılıktan çıkarmanın ilk şartı mirasçılıktan çıkarılacak altsoyun borçlarını ödeyecek yeterli malı olmadığı nedenle İİK m.143’te öngörülmüş olan aciz vesikasını almış olmasıdır. İkinci şart ise aleyhine aciz vesikası almış olan altsoyun saklı payının yarısını doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemiş olması gerekir. Koruyucu ıskatın vasiyetname şeklinde yapılması gerekir.

Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen mirastan çıkarmanın şartları şu şekildedir:

•Mirasçının miras bırakana ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi: Mirasçı miras bırakana veya yakınlarına karşı ağır bir suç işlediği takdirde miras bırakan bu mirasçıyı mirastan, mirasçılıktan çıkarabilmektedir. Suçun teşebbüs halinde kalmış olması da mirastan çıkarma için yeterli bir nedendir. Burada ağır bir suç kavramından anlaşılması gereken, miras bırakanı ağır bir şekilde zedeleyen ve ailevi hislerin yokluğunu gösteren bir eylemde bulunulmasıdır. Miras bırakanın yakınları kavramı ise sadece hısım ve akrabalardan oluşmayıp, miras bırakanın yakın arkadaş ve dostları da bu kapsamdadır.

•Mirasçının miras bırakana veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan kaynaklanan görevlerini önemli ölçüde yerine getirmemesi: Mirasçı, miras bırakan ve onun ailesine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini (örneğin bakım ve sadakat yükümlülüğünü) yerine getirmediğinde bu durum miras bırakan için o kişiyi mirastan- mirasçılıktan çıkarma sebebi oluşturmaktadır. Buna karşılık örneğin yalnızca kötü bir hayat sürmek mirastan çıkarma için yeterli değildir. Mirastan çıkarılmak istenen kişinin sürdüğü kötü hayat sebebi ile ailevi görevlerini ihlal etmesi gerekmektedir.

İlgili Kanun Türk Medeni Kanun Hükümleri:

B. Mirasçılıktan çıkarma

I. Sebepleri Madde 510 “Aşağıdaki durumlarda miras bırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:

1. Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,

2. Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.”

II. Hükümleri Madde 511 “Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz. Miras bırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.”

III. İspat yükü Madde 512 “Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir. Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer. Sebebin varlığı ispat edilememiş veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse tasarruf, mirasçının saklı payı dışında yerine getirilir; ancak, miras bırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz olur.”

IV. Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma Madde 513 “Miras bırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır. Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal olunur.’’