Filtreli benlikler

Çok iyi tanıdığınız bir arkadaşınızın sosyal medyadaki filtreli profillerini gördüğünüzde “Bu o  mu?” diye şaşırdığınız oldu mu hiç? Ya da tanımadığınız ve sadece sosyal medyada gördüğünüz, tanıştığınız birisiyle gerçek yaşamda karşılaştığınızda o kişi hakkında “Bu o kişi olamaz!” diye düşündüğünüz oldu mu hiç?

Bu durumu son yıllarda insanlar çok sık yaşamaya başladılar. Çünkü özellikle sosyal medya, filtreli bedenlerin ve karakterlerin çoğaldığı bir ortam olmuş durumda.

Daha önceki köşe yazılarımda zaman zaman bu konuya değinsem de bu haftaki yazımda konunun biraz daha detaylı analiz edilmesi gerektiğini düşündüm. Çünkü özellikle okul çağındaki çocukların ve gençlerin yaşamlarını ciddi derecede etkileyen bir durum olduğundan biz uzmanların bu konuyu enine boyuna irdelememiz gerekiyor.

Sosyal medya ve internet öylesine yoğun bir biçimde hayatımıza girdi ki onun etkilerini artık her alanda hissetmemiz mümkün. Gerçek yaşamın yanı sıra sanal bir yaşam da türedi ve bu yaşam tarzı insanların hayatlarında ciddi derecede etkili oldu. Sosyal medya ve sanal yaşam özellikle genç ve genç yetişkin yaş grubunun alışkanlıkları, davranışları, duygu ve düşünceleri üzerinde ciddi manada etki eden araçlar haline geldi.

Teknolojinin verdiği avantajlarla kendi benliğini ve bedenini benimsemeyen insanlar sanal ortamda ve sosyal medyada kendilerini kılıktan kılığa sokabiliyorlar. Normal yaşamda tanıdığınız, bildiğiniz insanlar sanal alemde farklı karakterlere ve tiplere bürünebiliyorlar. Bu maskeler sadece karakter, tutum ve davranışlarda değil kişilerin fiziki görünümünde de çeşitli filtreler kullanmayla kendisini gösterebiliyor. Birçok insan filtreli bedenlere ve karakterlere büründükçe gerçeklikten ve gerçek benlik algılarından da o kadar uzaklaşıp kopuyorlar.

Psikoloji bilimi, insanın bir gerçek benliğinin bir de ideal benliğinin olduğunu söyler. Gerçek benlik, kişinin gerçekte kim olduğudur. Kişinin nasıl göründüğü, nasıl hissettiği, nasıl davrandığı ve düşündüğü onun gerçek benliğini yansıtır. İdeal benlik ise kişinin olmak istediği kişidir. Görünüşüyle, tutum ve davranışlarıyla, düşünceleriyle kişinin idealize ettiği hayali bir benliktir.

İşte sosyal medyadaki ve sanal âlemdeki filtreler ve maskeler aslında kişinin idealize ettiği benliğini yansıtır. Filtresiz ve maskesiz benliği ise gerçek benliğidir. Psikolojinin öncülerinden Carl Rogers insanların sahip olduğu benliğinden farklı bir benliğe bürünme çabalarının ve gerçek benlik ile ideal benlik arasındaki uçurumun fazla olmasının psikolojik açıdan sorunlu bir durum olduğunu vurgular. Bu şekildeki bir çabanın kişinin sosyal onay ve kabul görme amacını yansıttığını söyler. Bunun altında bir takım eksiklikler veya sorunlar yatıyor olabilir.

İdeal benlik ile gerçek benlik arasındaki uçurum arttıkça kişinin özgüveni ve özsaygısı da düşer. Kendisine yabancılaşır ve gerçeklikten kopar. Bu bir takım ruhsal sorunları (depresyon, anksiyete bozukluğu vb.) beraberinde getirir.

Unutulmamalıdır ki her insan güzeldir. Günün modasına, kalıplarına, kapitalist kültürün sunduğu “standartlara” uymuyor diye insanların kendi güzelliğini, kendi özelliklerini yok sayması, beğenmemesi ve farklı araçlarla kendi benliğinden uzaklaşması kendisine yapılan en büyük haksızlıktır. İnsanın kendi kendisini mutsuz etmesidir.

Filtrelerle yaşamaktansa kendi gerçeklerimizle bütünleşmemiz dileğiyle.