Prof. Dr. Mustafa Aksoy deprem felâketleri dolayısıyla yaşanan göçleri değerlendirdi

Özel Haber: Songül DURSUN

Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremler 11 ilin ekonomisini de yerle bir etti. Deprem bölgesinde yaklaşık 2 milyon işçi var. Ayrıca memur, esnaf ve çiftçilerle birlikte çok geniş bir nüfus depremden ciddi biçimde etkilendi. Çok fazla insanımız enkaz altında kaldı. Hayatta kalanların da büyük kısmı kentlerini terk ediyor.

DEPREM BÖLGESİNDEN 5 MİLYON AFETZEDENİN GÖÇ ETTİĞİ İLERİ SÜRÜLÜYOR

Deprem sonrası ilk günden bu yana kaç vatandaşın tahliye çalışmalarının gerçekleştirildiğine ilişkin bilgilendirmede bulunan AFAD, geçtiğimiz günlerde bölgeden 528.146 vatandaşın tahliye edildiği bilgisini paylaştı. Elbette göç edenlerin sayısı bunlarla sınırlı değil. Kendi imkânlarıyla yakınlarının yanına göç edenlerle beraber resmi olmamakla birlikte en az 5 milyon kişinin bölgeden göç ettiği ileri sürülüyor. Bu kapsamda Elazığ’a da diğer illerden 50 bin depremzedenin göç ettiği ifade ediliyor.

“O BÖLGENİN NORMAL AKIŞINA DÖNMESİNİ SAĞLAMALIYIZ”

Geçtiğimiz günlerde de Kocaeli Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ayhan Zeytinoğlu bir açıklamaya imza atarak tartışmalara neden olmuş ve iş insanlarına seslenerek, “Çalışan nüfusu buraya getirmememiz lazım. Sizlerden ricam deprem bölgesinden gelenleri işe almayın. Demografik yapıyı bozabilecek bir duruma çanak tutmayalım” çağrısında bulunmuştu. Zeytinoğlu sonrasında ise bu açıklamanın yanlış anlaşıldığını ifade ederek, “Anlatmaya çalıştığım o bölgenin ne kadar önemli olduğu ve bizlerin o bölgenin normal akışına dönmesini sağlamaktı. Böylesi kalkınmaya destek olan illerimizi en kısa zamanda eski günlerine kavuşturmalıyız. O bölgenin sanayisini güçlendirmek için hep birlikte destek olmalıyız. İnsanları o bölgeden koparmayalım” dedi.

YAŞANAN BU GÖÇ DALGASI TOPLUMU NASIL ETKİLEYECEK?

Peki, yaşanan bu göç dalgası toplumu nasıl etkileyecek? Bölge insanının göç etmesi ne kadar doğru? Göçü engellemek için neler yapılmalı? Deprem bölgesinin sosyoekonomik geleceği için tersine göç başlamalı mı? Tüm bu sorularımızı Munzur Üniversitesi Edebiyat. Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Sosyolog Prof. Dr. Mustafa Aksoy,  yanıtladı. Aksoy, öncelikle insanların tarih boyunca insanların göç ettiklerini belirterek, göç etme nedenlerine değindi ve “İnsanlar tarih boyunca her zaman göç etmişler. Mesela bugün Amerika yerlisi olarak bilinen ve yanılış bir tanımlamayla “Kızılderililer” olarak ifade edilen insanlar milattan önceki tarihlerde Asya’dan Amerika kıtasına göç etmişler. Göçlerin nedenleri, doğal, siyasi, savaşlar, dini, ekonomik ve benzeri faktörlerdir. Tarihte bilinen göçlerin en büyüğü M.S. 350-800 yılları arasında Avrupa'ya görüler ve “kavimler göçü” olarak bilinen göç hareketidir. Bu göç dalgasında Hunlar Avrupa içlerine, Cermenler ve Romalılar Karadeniz kıyalarına ve Anadolu’ya göçler yaptılar. Coğrafi keşifler ve sömürgecilik nedeniyle de 15. yüzyılda Afrika ve uzak Doğu’dan Avrupa’ya göçler olurken, Amerika’nın keşfiyle de Avrupa’dan da Amerika’ya göçler oldu. Hatta sömürgecilik nedeniyle bazı Avrupalılar Afrika ve Uzak Doğu’ya göç ederek oralarda sömürge kolonileri kurdular” dedi.

“GÖÇLER HER ZAMAN BAZI SOSYAL VE COĞRAFİ SORUNLARI DA BERABERİNDE GETİRMİŞTİR”

Göçlerin toplumda sosyolojik ve coğrafi sorunları da beraberinde getirdiğine dikkat çeken Prof.Dr. Aksoy; “Göçler her zaman bazı sosyal ve coğrafi sorunları da beraberinde getirmiştir. Mesela 18. yüzyılda Avrupa’da başlayan “Sanayi Devrimi” nedeniyle insanlar şehirlere göç etmişler. Buna bağlı olarak şehirde konut, eğitim, temizlik, işçi hakları gibi bazı sorunlar orta çıkmıştır. Türkiye’de de tarımdaki makineleşmeyle beraber iller arası ve köyler arası göçler başlamış. Yarı göçebe yaşayan insanlar bir yere yerleşmeye başlamış. 1950’li yıllardan itibaren Türkiye’deki sanayileşme bağlı olarak insanlar köylerden şehirlere doğru göç etmeye başlamışlardır. 1960’lı yıllardan sonra da bazı insanlar Avrupa’nın çeşitli ülkelerine göç etmeye başlamış” açıklamasında bulundu.

TÜRKİYE’DE EN FAZLA GÖÇ ALAN VE GÖÇ VEREN İLLER…

Türkiye’de en fazla göç alan ve en fazla göç veren illeri sıralayan Prof.Dr. Aksoy; “Yapılan araştırmalara göre Türkiye’de en fazla göç alan iller: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Mersin, Antalya ve Kocaeli. En fazla göç veren iller: Kars, Ağrı, Van, Diyarbakır, Muş, Şırnak, Erzurum, Hakkâri, Mardin, Sivas, Yozgat, Erzincan, Tuncel ve Artvin’dir” dedi.

“DEPREMLERE BAĞLI ZORUNLU GÖÇLER, EN SORUNLU GÖÇLERDEN BİRİ”

Depremlere bağlı göçlerin en sorunlu olan göçlerden olduğuna işaret eden Aksoy; “Depremlere bağlı zorunlu göçlerin belki de köle ticaretine bağlı olan göçlerden sonra en sorunlu olanıdır. Çünkü depreme maruz kalan insanların önemli bir kısmının yaşadığı evler mezar, kimlik sahibi oldukları mahalleler mezarlıklar, iş yerleri viraneye dönüşmüştür. Böyle bir ortamda, devlet desteği olmadan insanların oralara tutunmaları çok zor, bazı hallerde mümkün değil. Ayrıca depreme maruz kalan insana ‘yaşadığın yeri terk etme’ demek hakkına kimse sahip değil. Zaten kanunlarımıza uygun olarak insanların istediği yere gitme ve yerleşme hakları anayasa ile güvence altına alınmıştır” diye kaydetti.

“DEPREMDEN MAĞDUR OLAN İNSANLAR ESKİ YERİNDEN DAHA İYİ İMKÂNA SAHİP OLMUŞSA, DÖNÜŞ YAPMA İHTİMALİ ZAYIFTIR”

Genel olarak her depremde insanların yaşadıkları bölgeyi terk ettiklerini aktaran Prof.Dr. Aksoy, Kahramanmaraş merkezli yaşanan depremlerin ardından başlayan göç durumuna ilişkin şunları söyledi: Bilindiği gibi her depremde insanlar yaşadıkları yeri terk ederler, bunların bir kısmı geri gelir bir kısmı ile geri dönmez. Mesela Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın raporuna 2011 depreminden sonra Van’dan göç edenlerin oranı bir önceki yıla göre %211 artmış ve 72 bin 273 kişi Van’dan göç etmiştir. Bu insanlardan ne kadarı geri döndü bilinmiyor. Ancak başka bir yerde iş kuran ya da iş bulan insan, eski yerinden daha iyi imkânı sahip olmuşsa geri dönüş yapma ihtimali çok zayıftır. Dolayısıyla on ilimizi etkileyen depremden mağdur olan insanların da aynı süreci takip etmelerinden daha doğal bir şey olamaz.

“AFETZEDELERE İŞ VERMEMEK, O İNSANI AÇLIĞA VE YALNIZLIĞA İTMEKTİR”

Kocaeli TSO Başkanı Ayhan Zeytinoğlu’nun açıklamalarına da değinen Prof. Dr. Aksoy, bu açıklamayı talihsiz bir açıklama olarak değerlendirdi. Aksoy; “6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli ve on bir ilimizi etkileyen depremden dolayı mağdur olan veya kaygıları olan insanları yaşadıkları terk etmelerinden dolayı bazı insanların ve Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlarının haklı bazı kaygıları var. Fakat hiç kimse insanlara şurada yaşamak zorundasın dayatması yapamaz. Bu bağlamda 16.02.2023 Kocaeli Sanayi Odası Başkanı Ayhan Zeytinoğlu’nun “Çalışan nüfusu buraya getirmememiz lazım. Sizlerden ricam deprem bölgesinden gelenleri işe almayın. Yardım yapmayın demiyoruz ama işe almayın. Demografik yapıyı bozabilecek bir duruma çanak tutmayalım” ifadesi tahlisiz bir açıklama olmuş. Çünkü iş yerini kaybetmiş ve ona bağlı olarak çeşitli sorunları oluşmuş insana iş vermemek, onu açlığa veya yalnızlığa mahkûm etmektir” dedi.

“BİR ÜLKENİN ‘DEMOGRAFİK YAPISINI’ DÜZENLEMEK DEVLETİN GÖREVİDİR”

Ülkenin demografik yapısını düzenlemenin devletin görevi olduğunu söyleyen Aksoy; “Ayrıca bir ülkenin ‘demografik yapısını’ düzenlemek ve o konuda çalışmalar yapmak vatandaşların değil devletin görevidir. Eğer devlet ya da Türkiye’deki işverenler deprem bölgesinde yatırımlar yapar ve çalışma ortamı hazırlarsa o zaman Türkiye’nin her yerinden insanlar oralarda çalışmaya geldiği gibi depremden dolayı giden insanların da önemli bir kısmı geri döner. Bu bağlamda 18 Şubat 2023 tarihli Bugün Kocaeli Gazetesi’nden Ahmet Akçaalan’ Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hikmet Çinçin’den aktardığı “Tabi afetler, kuraklık, deprem gibi olaylar şehirlerin göç almasına, göç vermesine neden oluyor. Bakın şifahen duyduğumuzu ifade edeyim.  400 bin Hataylının Mersin’e gittiği ifade ediliyor. Ben bunun kalıcı olmayacağını düşünüyorum. Herkes ana yurduna geri döner. Ancak bunları hızlandırabilmek için teşvikler sağlanması lazım” ifadeleri son derece önemlidir” diye konuştu.

“DEVLET VE ÖZEL TEŞEBBÜS GEREKENLERİ YERİNE GETİRİRSE İNSANLARIN ÖNEMLİ KISMI GERİ DÖNER”

Aksoy, son olarak; “Sonuç olarak devlet ve özel teşebbüs gerekenleri yerine getirirse insanların önemli kısmı geri döner, aksi halde ülke ekonomisine %20 katkı yapan, depremin vurduğu 11 ilin ayağa kalkması uzun yıllar alır” diyerek sözlerini sonlandırdı.