Hal’den anlıyor muyuz?

Özel Haber: Remziye KÖKBURİ

Asıl vurgulamak istediği şeyin sebze ve meyveler neden vatandaşın önüne pahalı gittiğini ve bunun önlenmesi için hal yasasının işleyişi hakkında açıklama yapan Mühendis, Teknik Ziraatçı, Bitki Koruma ve Besleme Uzmanı Ramazan Ayhan; “Üretici ucuzdan sattığı ürün ve vatandaşın pahalıya aldığı süre içerisinde ne olup bitiyor? Ürün satılırken mutlaka kendisinin sattığına dair bir dekont olmuş olacak. Barkotlarda ürünün kimden, kaça ve ne kadara satıldığı belirlenmiş olacak. Dekont sistemi ile ürün kimden, ne kadara ve alındığına dair kesin bir bilgi olmuş olur ve denetimde sağlam zemin oluşturulmuş olur” ifadelerini aktardı. Fahiş fiyatlar ise üreticinin ucuza satacak ürünü yok. Vatandaşın pahalıya alacak bütçesi yok dedirtiyor.

“YENİ HAL YASASI MUTLAKA YÜRÜRLÜĞE GİRMELİDİR”

Globalleşme döneminin toplumsal ve ekonomik açıdan yarattığı değişimler nedeniyle, mal ve hizmet piyasalarında rekabet üstünlüğü sağlamaya yönelik çabaların arttığını söyleyen Ayhan; “Rekabet üstünlüğünü sağlamak için piyasa ihtiyaçlarına hızla cevap verebilen, kaliteli, katma değeri yüksek, sürdürülebilir, analitik olarak planlanmış üretim ve pazarlama hizmetlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Tarım sektörü bu yönüyle ülkemizde ekonomik açıdan stratejik bir konuma sahiptir. Tarım sektörü içerisinde ise alt sektörlerden biri olan yaş meyve-sebze; sahip olduğu pazar payı, arz zincirinde yer alan çok sayıdaki aktör ve iç-dış pazarda sahip olunan tüketici kitlesi nedeniyle küresel rekabet üstünlüğü açısından değer yaratmaktadır. Yaş meyve-sebze sektöründe pazarlamaya yönelik çeşitli kanallar olup, genellikle toptancı halleri tercih edilmektedir. Kalite standartlarına, gıda güvenliğine ve serbest rekabet koşullarına uygun şekilde yaş meyve-sebze satışının ve dağıtımının gerçekleştirildiği toptancı hallerinde, üretici ve tüketiciyi korumaya yönelik en uygun pazarlama koşullarının oluşturulması için çalışılmaktadır. Bu durumda yeni hal yasası mutlaka yürürlüğe girmeli” ifadelerini kullandı.

“HER ÜRÜNÜN BİR DİJİTAL KÜNYESİ OLACAK”

Sözlerine devam eden Ayhan; “Belediyelere gelir sağlanması, istihdam alanları yaratılması, dış ticaret faaliyetleriyle döviz elde edilmesi, ürünlerin kaliteli ve hızlı dağıtımının gerçekleştirilmesi gibi rolleri üstlenmektedir. Sahip olunan rollerin güçlendirilmesi ve rekabet gücünün artırılması amacına yönelik olarak kayıt dışılığı engellemek üzere Türkiye’de 11.03.2010 tarihli ve 5957 sayılı kanun ile Hal Kayıt Sistemi kurulmuştur. Ancak, bu hal yasasının devamında komisyonculuğun düzenlenmesine yönelik yeni bir hal yasası planlanmaktadır. Meyve-sebze çeşidinin çok olması, yaş sebze ve meyve fiyatlarındaki artış ve üretecinin gelir kaybı, yıllardan beri ihmal edilen Hal Yasa değişikliğinin yeniden gündeme taşınmasına neden olmuştur. Hal yasasıyla takip sürecinin sağlıklı yürütülebilmesi için dijital künye uygulaması hayata geçirilecek. Yeni hal yasası ile her ürünün bir dijital künyesi olacak. Künyeye üründeki fiyat artışları tek tek kaydedilecek. Böylece fahiş fiyatın hangi aşamalarda meydana geldiği ortaya çıkacak. Buna göre yeni cezalar belirlenecek” dedi.

“ÜRETİCİ KOOPERATİFLERİ İÇİN EN AZ %30 ALAN TAHSİSİ ARTTIRILACAK VE YENİ HALLER AÇILACAK”

“Bütün ürünlerin hale geldiği, orada fiyatlandığı ve bütün süreci takip edebileceğimiz bir sistem çalışması lazım” ifadelerini aktaran; Ayhan; “Bu aşamaları takip edemediğimiz zaman fiyatların nerelerde anormalleştiği, nerelerde haksız kazançlar ilave edildiğini de anlamamız mümkün değildir. En mühim adım, hallerde ki yer tahsisinde atıldı. Bir işletmenin, hallerde birden fazla alanı olmayacak. Hallerde bir kişinin birden fazla işletmesi olduğunda farklı sonuçlar çıkıyor. Kardeşi, amcası, aile boyu işletmecilik yapıyorlar. Kimseye fırsat vermiyorlar. Tekel oluşması fiyatları etkiliyor. Neredeyse mafyavari bir düzen kurulmuş oluyor. Yeni taslak ile hallerde kümelenmeye izin verilmeyecek. Tekel oluşması önlenecek. Üretici kooperatifleri için en az %30 alan tahsisi arttırılacak ve yeni haller açılacak” şeklinde konuştu.

“TEDARİK ZİNCİRİNİN KIRILMAMASI İÇİN ÖNLEM ALINACAK”

“Büyükşehirlerde yeni alternatif haller kurulacak” diyen Ayhan; “Özellikle İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa’da belediyelere yeni hal kurulması için hazine arazileri dâhil, yeni alanlar verilecek. Bu yeni haller kurulurken, belediyelerin üzerindeki yükü hafifletmek için İller Bankası aracılığıyla mali kaynak aktarılması da planlanıyor. Hallere ilişkin yeni kurallar belirlenerek, tedarik zincirinin kırılmaması için önlem alınacak. Zincir marketlerin doğrudan tarladan değil, hallerden mal alması sağlanacak. Hallerdeki üreticilerin ürünlerinin satışında bazı muafiyetler ve teşviklerin planlandığı belirtiliyor. KDV alınmaması gibi öneriler bulunuyor. Hallerin yönetimleri de yeniden şekillendirilip, teknik personel ve teknoloji kullanılacak. Sebze Halinin günlük satışları, fiyatları, ürün çeşitleri takip ve kayıt altına alınabilecektir. Belediyelerin ağırlığı ve sorumluluğu artırılacak. Belediye tabela açacak. Tabelada maksimum fiyatlar yazılacak. Bu fiyatın altında olur, ancak üstü rakamla satılamayacak. Dijital künye uygulaması hayata geçirilecek. Satılan ürün ambalajına, dijital etiket yapılacak, ürün nihai tüketiciye ulaşana kadar dijital kart ile takip edilecek. Böylece satışı yapılmış ürüne fahiş fiyat uygulanmasının yapılacak denetimlerle önüne geçilecektir. Uygulama ile üretim planlaması da kolaylaşacak. Bir de üretim planlaması yapmamıza imkân verecektir. Bazı yıllarda patates fiyatı yükselir, bazı yıllar düşer bunun önüne geçmenin kuralı ürünleri ne kadar tüketildiği, satışı yapıldığı bilinir ve ulusal tarım veri bankasına kaydı yapılırsa, sonraki yılda ekilecek ürün deseni, sıralı ekim, ekim şekilleri, çeşitliği belirlenir” dedi.

YENİ HAL YASASI UYGULANDIĞINDA NELER OLACAK?

Ayrıntıları ile yeni hal yasası uygulandığı takdirde neler olacağına açıklık getiren Ayhan; “Yeni hal yasası uygulanırsa; üretim çeşit ve miktarlarının kontrolünde mafyalaşma önlenecek, fiyat artışlarının takibi yapılacak, ihraç ürünü iç piyasada pazar ürünü olarak pazarlanabilecek, dijital barkot etiketleme ile fiyat takibi sağlanacak, belediyenin kontrolünde üst satış fiyat tabelası güncel olacak, üründe pestisit kontrolleri ve tespiti sağlanacak, üreticiye lojistik destek sağlanacak, Tarım Bakanlığı ile koordine olunacak, daha ucuz, kaliteli meyve ve sebzeyi satın almamız sağlanacak, köylülerimiz ürettiği ürünü gerçek değerinde satacak ve zincir marketlerin ürünleri direkt tarladan almalarının önüne geçilecek” diyerek açıklamasını tamamladı.