Çünkü hepsi eskidir

Adını hatırlayamadığım bir Türk filminde şu diyalog geçiyordu.

“Babaanne fotoğrafları niçin yırtıyorsun?”

 “Çünkü hepsi eskidir.”

***

1933 yılının Şubat ayında Elazığ’a Vali Tevfik Sırrı Gür adında bir Vali atanır… Sayın Vali, görevi süresince güzel ve kalıcı hizmetlere imza atar.  Örneğin, Elazığ Kız Enstitüsü, Elazığ Kız Öğretmen Okulu, Şehir Stadyumu (Vilayet binasının olduğu yer)  ve benim de öğrencisi olduğum İstasyon Caddesi’ndeki Atatürk İlkokulu’nu inşa ettirir.  

Yaptıkları bunlarla sınırlı kalmaz…

Zafran ocağından çıkarttırdığı siyah kesme taşlarla şehrin cadde ve sokaklarını döşetir… Türkiye’nin belki de en güzel Halkevlerinden birini (Öğretmenevi binasını) Elazığ’a kazandırır. Halkevi’nin çevresine konuşlandırdığı Kültür Park ve Atatürk Anıtı’nı da kapsayan Cumhuriyet Meydanı’nı oluşturarak şehri modern bir görüntüye büründürür.

Görevde kaldığı dört yıllık süre zarfında yazımıza sığdıramayacağımız daha pek çok hizmeti şehrimize kazandırmış Vali Tevfik Sırrı Gür hakkında İshak Sunguroğlu “Harput Yollarında” adlı eserinde dikkat çekici bir tespitte bulunur ve tarihe not düşer…

“Yaptıkları takdire layıktır. Yalnız bu Vali, Harput mezarlıklarındaki birçok mezar taşlarının sökülerek bu inşaatlarda kullanılması hakkında verdikleri emirden dolayı manen mesuldür.”

***

Tarihçiler, eskiye dair tarihi eserleri ve belgeleri koruyan ilk padişahın Fatih Sultan Mehmet olduğunu söylerler… Onun, Bizanslılara ait imparator lahitlerini, Sultanahmet’te bulunan sütun ve sütun başlıklarını, kaideleri Topkapı Sarayı’nın avlusuna taşıtarak bahçeyi adeta açık hava müzesi haline getirdiğini, ancak kendisinden sonra gelen padişahların pek çoğunun aynı hassasiyeti göstermediğinden yakınırlar. Öyle ki, II. Beyazıt’ın kendi adına yaptıracağı hamam için, Büyük Theodosius’un sütununu yıktırdığını ve taşlarını hamam inşaatında kullandırdığını, Süleymaniye Darüşşifasının inşaatı sırasında da Hippodrom’un taşlarının bir kısmının kesilerek, taban döşemesi için kullanıldığını belirtirler…

Osmanlı’da durum böyleyken Avrupa da benzeri şeylere tanık olur…

Örneğin, 1789 Fransız ihtilali sonrasında egemen iki sınıf (aristokratlar ve kilise) cezalandırılırken bir yandan da onları temsil ettiği düşünülen yapıların yıkılması dillendirilir… Ancak, Victor Hugo gibi bazı sağduyulu insanlar, sanatçılar, aydınlar, “Biz bu ihtilali yaptık, ama binaların ne günahı var; binalar bizim hepimizin malı; binaları niçin yok ediyoruz” şeklinde duruma tepkilerini gösterirler… Özellikle bakımsızlıktan ötürü, o dönemde yıkılması gündemde olan Notre Dam Katedrali’ne, dikkat çekmek için Victor Hugo, “Notre Dam’ın Kamburu” adlı eserini kaleme alır ve tarihe not düşer… Böylelikle tarihsel romancılıkla, bu yapıların; şatoların, sarayların korunması gerektiği konusunda fikirler gelişmeye başlar… Rönesans’la başlayan aydınlanma dönemi filizlerini verir ve Avrupa’da Kültürel Mirası Koruma bilinci oluşur…

Yıllar sonra Hitler adında psikopat ruhlu biri çıkıp Avrupa’yı savaşa sürükleyip yerle bir etse de Koruma bilincine sahip insanlar, sanatçılar, mimarlar eski fotoğraflardan faydalanarak tarihi yapıları yeniden inşa ederler… Nihayetinde Avrupa, kültürel varlıklarına tekrar kavuşmuş, onları yeniden yaşatma imkânına kavuşmuş olur…

O dönem ülkemiz savaşa girmemiş olmasına rağmen, Adnan Menderes hükümeti tarafından, altyapı uygulamaları ve yol inşası gibi çalışmaları sebep göstererek, özellikle tarihi yarımada diye tabir edilen eski İstanbul’a ciddi zarar verirler. Bilhassa Vatan ve Millet Caddesi yapımı sırasında hem kültürel varlıklar hem de arkeolojik miraslar adeta yok edilir...

***

“Eski olan onların zihinleridir” dedi ve tarihe not düştü.

“Çağın ihtiyaçları gereği, havalimanları, hastaneler, stadyumlar, okullar yapılabilir. Bu yapılanlar takdire layıktır. Yalnız, 5000 yıllık tarihi geçmişe sahip Harput’un, hem kültürel varlıklarının hem de arkeolojik mirasının “Çünkü hepsi eskidir” mantığıyla yok olmasına sebep olanlar… Dün mezar taşlarını söktürerek inşa işlerinde kullanılmasına emir verenler gibi bugün de Kolo Hoca’nın kerpiç evinin yerine “Diyanet Külliyesi” yapılmasına sebep olanlar hem madden hem de Manen mesuldür”