Çok gezen mi bilir çok okuyan mı?

“Yattığı yerden zamanlar ve mekânlar arasında

Yolculuk yapmayı düşleyenler.

İhtiyacınız olan astral seyahat değil. Sadece güzel bir kitap…”

Serkan KARAİSMAİLOĞLU

Çok klişeleşmiş bu ikilem üzerine yazmak istedim. Çünkü benim için gezmek ve okumak birbirine kenetli mühim iki konu. Yeni yerler keşfetmeyi, doğayı deneyimlemeyi, farklı kültürlere ortak olmayı, şahsına münhasır insanlar tanımayı çok seviyorum. Şu hayatta ki en büyük hayâlimin de tüm dünyayı dolaşmak olduğunu düşünürsek gezmenin benim için hava kadar su kadar önemli olduğunu söyleyebilirim. Ama öğrenmeye, yeni bilgilerin peşinden koşmaya, okumaya, okuyup hayâl kurmaya da bir o kadar açım. Ne kadar okusam da yeterli gelmeyecek hissi peşimi hiç bırakmıyor. Okumak istediğim kitap listeleri uzayıp giderken bazen üzerime bir karamsarlık çöküyor. Bu kadar kitabı okumaya yetecek bir ömrüm olacak mı acaba diye de düşünmeden edemiyorum? Aslında bu iki olgu birbirinden ayrılmaz bir bütün benim için ve kesinlikle ayrı anlamlar ifade etmiyorlar. Çünkü ben okurken de astral bir seyahata çıkıyorum. Jules Verne’nin Zacharius Usta’sında ki Cenevre şehrini iliklerime kadar yaşıyorum. Cenevre Gölü kıyısında yürüyüşler yapıyor o karanlık şatoların salonlarında dolaşıyorum adeta. Martin Eden’ın son yolculuğuna çıktığı o geminin güvertesinde, okyanusun koyu maviliğini içime çekerken dalgaların sesini duyabiliyorum mesela. Elbette ki deneyimler hayâllerden çok öte… Fakat gezerken de okurken de beynimdeki o ödül merkezi yani haz merkezi her iki şekildede aynı derecede aktif rol oynuyor. Kalp Zamanı kitabında Kemal Sayar Hoca; “Benim için Dostoyevski okumak bir labaratuvarda gezmek gibi. O kadar ilginç tespitleri var ki değme ruh bilimcinin yapamayacağı şeyler.” Diye bahseder ve Elif Şafak, Firarperestte; “Okuyarak da gezmek mümkün, her kitabı başlı başına bir serüven addederek. Bir başka yüzyıla, bir başka mekâna, bir başka hayata uzanan bir yolculuk. Aynanın bir de öbür tarafı var; çünkü dünyayı da okumak mümkün; her insanı, her hayatı bir kitap belleyerek okumak ve seyahat etmek aslında o kadar iç içe ki...” der.

Okumak, insanları anlamayı ve onlarla empati kurabilmeyi de sağlar. Kitapların dünyasında o kadar farklı karekter ve insanlarla karşılaşırsınız ki bu sizi daha iyi bir insan yapar. İnsanlar size öfke duyduğunda çoğunlukla öfkeye değil öfkenin altındaki nedenlere dikkat kesildiğinizi fark edersiniz. Çünkü bir insan öfkeliyse aslında içinde halledemediği bir şeyler vardır ve çözümlenemeyen her durum karşı tarafa öfke olarak yansır. Kişi bu şekilde kendince bir rahatlama yoluna gider. Kısaca kitaplar bize insanları da okumayı öğretir. Konuya geri dönecek olursam, bilgiye aç insan için bu iki eylem her daim ikilem olarak kalmaya devam edecektir. Algımın sınırlarını her daim zorlayan gezmek ve okumak eyleminden ömrümün sonuna kadar vazgeçmeyeceğim. Yeni yerler keşfetmek için zaman veya para kısıtlaması geldiği anda iyi ki kitaplar var diyorum.

Cemil Meriç'in de dediği gibi; “Hikayelerle ve kitaplarla gelen hayâllerin şu "hakiki" dünyadan daha hakiki olduğunu unutmayarak..” O halde okumaya, öğrenmeye, güneşin doğuşunu ve batışını farklı şehirlerden seyretmeye ömrüm olduğu sürece devam.