2. Abdülhamit’in ermeni sevgisi

Bilimin Işığı

Değerli okuyucularım diye yazıma başlamak aslında hiç âdetim değildir. Bilgilenmek isteyen, bilgilendikçe düşünen, düşünüp kıyaslayan ve geçmiş ile bugünü ilişkilendirerek sorgulayan herkes bu sayfanın takipçisidir. Bu arada yazdıklarımı anlamak istemeyen ya da yanlış anlamak için tetikte bekleyenlere doğruları ve gerçekleri anlatmak zordur. Bu sabah bu düşüncemi “spot cümle” olarak sosyal medyada paylaştım; “Yanlış anlamak için tetikte bekleyene, doğruyu anlatamazsınız” diye...

Yazımın devamında size bir liste sunacağım; listede tamamına yakını Osmanlının Ermeni tebaasından meydana geldiğini göreceksiniz zaten. Sakın ola ki bunun bir “Ermenistan Devleti Bakanlar Kurulu” listesi olduğunu sanmayınız. Bu listede yer alanlar Osmanlı Devletini 33 yıl boyunca idare eden bir padişahın idareci ekibidir.

Kimdir bu padişah diye merak ettiniz tabii ki!..

Bazıları tarafından yere göğe sığdırılmayan, her türlü şanlı lakabı yakıştırılan Osmanlı Padişahı İkinci Abdülhamit’tir. O padişah ki Vahdettin’den önce himaye için İngilizlere sığınan ve karşılığında Kıbrıs’ı İngilizlere veren padişah!.. Kurduğu ekibi gördükten sonra nasıl yorum yapacağınızı bilemem ama en azından beyninizde bazı soruların oluşacağı muhakkaktır. Mesela Abdülhamit’in soy ağacında bir Ermeni olmuş mu diye araştırabilirsiniz? Ermenistan Devleti’nin ancak kurabileceği bir ekibin buyurun tanıyalım.

Bu arada bir hatırlatma yapalım ekonomik çöküntüye sürüklenen Osmanlının Galata Bankerlerinden borç almaları dahi yetmeyip yurtdışından altınlar alıp Dolmabahçe Sarayı inşa ettiklerini de bilelim! Deniz bitince devletin batışı da kaçınılmaz olur haliyle…

Peki, bizim çok muhteremler (!) Osmanlının batışını İttihat ve Terakki Hükümetinin “Milliyetçilik/Türkçülük” fikrini benimsemesine bağlayıp devletin çöküş sebebini Türk milliyetçiliğine yükleme cehaletini gösterirler. Sanki ekonomik iflas tablosunda Türkler suçluymuş!..

Ekibin Listesi

Halife-i Müslümin 2. Abdülhamit’in devleti idare etmek için seçtiği bakanlar (nazırlar) ve bürokratların listesi.

*Hariciye Nazırları:

-Aleksandros Karateodori Paşa (1878-1879), Gabriel Paşa ve Sava Paşa (1879-1880).

*Hazine-i Hassa Nazırları:

-Agop Ohanes Kazazyan (1876-1891), Mikail Portakalyan Efendi (1891-1897), Ohanes Sakız Efendi (1897-1908).

*Maliye Nazırı:

-Agop Ohanes Kazasyan Paşa (28-30 Ağustos 1885), (Aralık 1886 - Mart 1887) (1888-1891).

*Nafia Nazırları:

-Ohanes Çamiç Efendi (1877-1878), Aleksandr Karateodori Paşa (1878), Sava Paşa (1878-1879).

*Orman ve Maadin Nazırları:

-Mavrokordato Efendi (1908-1909), Aristidi Paşa ( 1909).

*Ticaret ve Ziraat Nazırları:

-Bedros Kuyumcuyan Efendi (1880), Gabriel Noradonkyan Efendi (1908-1909).

***

Ayan ne demektir?

Vali, vilayetin idare amiri

Ayan Üyeleri(1876):

-Antopolos Efendi Aristarki Bey, Daviçon Karmona Efendi, Musurus Paşa, Serviçen Efendi, Stoyanoviç Efendi, Dr. De Kastro Bey, Mavroyeni Paşa, Karatodri Paşa, Abraham Karakahya Paşa

***

Ayan Üyeleri (1908):

-Azaryan Efendi, Basarya Efendi, Bohor Efendi, Fethi Franko Bey, Gabriyel Noradonkyan Efendi, Mavrokordato Efendi, Mavroyeni Bey, Oksanti Efendi, Yorgiyadis Efendi, Aram Efendi,Popoviç T emko Efendi, Babıali Hukuk Müşaviri Gabriel Efendi.

***

Gabriyel Efendi Kimdir?

Padişah Abdülhamit döneminde en has adam olarak bilinir, el üstünde tutulur. Her hukuki durumun açıklamasında onun görüşlerine başvurulur.

O Gabriel Efendi 2. Dünya Savaşı sonunda düzenlenen Paris Konferansı’nda Ermeniler için toprak talebinde bulunan şahıstır. Yetmemiş, Lozan Konferansı’na da Ermeniler adına katılmış bir kişidir. Bu notu da düştükten sonra şimdi de Osmanlıyı dış ülkeler nezdinde temsil eden elçilere bakalım:

-Y. Fotiades Bey ve Gobdan Efendi: Atina Elçisi, Azaryan Efendi: Belgrad Elçisi. E. Karatodri Efendi: Brüksel Elçisi. Blak Bey: Bükreş Elçisi. Yanko Karaca, Misak Efendi ve Aritraki Efendi: Lahey Elçileri. K. Musurus Paşa, Alfred Rüstem Paşa ve Antopulo Paşa: Londra Elçileri, Naum Paşa: Paris Elçisi.

S. Musurus Bey ve Y. Fotiades Bey: Roma Elçileri, Nikola Gobdan Efendi: Sofya Elçisi, A. Vogorides Paşa: Viyana Elçisi, L. Aristarki Bey ve A. Mavroyeni Bey: Washington Elçisi.

***

Büyükelçi ve elçi olarak görev yapan Ermenilerin yanı sıra konsolos ve kâtipliklerde de Türk unsuruna çok ender rastlanır. Çoğunlukla Ermeni ve Rum memurlar görevlendirilmiştir.

Osmanlı Devletinde bölgesel olarak tayin edilen valilerin çoğunluğu yine gayrimüslimler oturuyordu.

Şarkî Rumeli Valileri:

-Sava Paşa, Aleko Vogorides Paşa, Gavril Paşa Hristoiç, Alexandre de Battenberg, Ferdinand de Saxe-Cobourg et Gotha.

***

Sisam Beyleri:

-Mişel Gregoriyadis Bey, Aleksander Mavroyeni Bey, Yanko Vitinos Bey, Kostaki Karateodori Paşa, Yorgi Yorgiadis Efendi, Andrea Kopasis Efendi…

***

*Cebelilübnan Sancağı Mutasarrıfları:

-Vasa Paşa, Naum Paşa, Yusuf Franko Paşa…

***

Sonuç:

Yukarıda görüldüğü gibi başta hariciyesini, maliyesini, ekonomik girdisi olan tarımını, yeraltı kaynaklarını ve dahi mülkiyesini gayrimüslimlere bırakmış bir Osmanlı Padişahı görüyoruz. Böyle bir devletin kaçınılmaz sonu batıştır! Nitekim öyle de olmuştur. Tüm bunlara rağmen bu devletin başında bir “Halife” var! Devletin tek kişiye teslim edilişin sonucu budur. Haydi, Osmanlı bir hanedanlık devletiydi, öyle anlaşılsın fakat günümüzde devleti tek kişiye teslim etmek çok daha tehlikelidir. Devşirme artıklarının, “kripto” kimliksizlerin, dönmelerin, şeriat özentisi içinde olanların neden Gazi Paşa’ya küfür ettikleri anlaşılıyor. Çünkü O, tüm gayrı milli unsurların yürüyen tekerine düğümlü çomak soktu. Gazi Paşa devletin bir kurumu olan “Türk Dil Kurumu” çalışmaları için bir dil uzmanı olan bir Ermeni’yi sekreter olarak görevlendirdi ki o da Osmanlı memuru idi, buna rağmen Gazi Paşa’ya demediklerini bırakmayan cahillere söylenecek çok şey var fakat burası uygun değil.

Kaynak kitap:

Kuneralp, Sinan: “Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali”

Prosopografik Rehber, İstanbul: İsis Yayınları, 1999.