Birkaç haftadır size Şemsettin Sami’nin çok bilinen sözlüğü Kamus’ül alam’da yöremizi anlatan bölümlerden söz ediyorum. Bu hafta da yine o tarihlerde yönetsel anlamda bize bağlı bulunan ve bizimle aynı kültüre sahip bir ilçe var: “Kemaliye” ya da o zamanki adıyla “Eğin”

Daha önce de yazdığım gibi, Şemsettin Sami 1850-1904 yılları arasında yaşamış, Arnavut asıllı Türk yazar, romancı, araştırmacı, sözcük bilimci ve dilbilimcidir.

Bu değerli sözlüğün büyük bölümünü günümüz Latin harflerine rahmetli amcam Ahmet Bayındır (1951-2014) çevirmiş ve edebiyat tarihçilerine sunmuştur.

İşte bu sözlükteki “Eğin” (Kemaliye) maddesinin özgün biçimi de şöyle:

EĞİN

Kâmûsü’l-âlâm

Cilt: 2  Sayfa: 1019

Yıl: 1306  (1889)

“Ma’mûretü’l-Azîz Vilâyeti’nin merkez sancağı olan Harput Sancağı’na mülhak kaza merkezi bir kasaba olup, Harput’un 60 kilometre şimâl-i garbisinde ve Arapkir’in 28 kilometre şimâl-i şarkisinde, Fırat’ın garp cânibinde vâkidir.

Dağlık ve sarp bir yerde olup, arazisi sengistân ise de, miyâh-ı câriyesi çok olduğundan, bahçeleri güzel ve meyveleri ve ale’l-husus dutu meşhurdur.

Hâneleri mürtefi ve güzel olup, ekserisi kargirdir. Ahâlisi on bin raddelerinde olup, bir rüşdiye mektebi ve bir eski Ermeni kilisesi vardır

Eğin Kazası Ma’mûretü’l-Azîz Vilâyeti’nin müntehâ-yı şimâl-i garbisinde vâki olup, şimâlen Erzurum, garben Sivas Vilâyetleriyle, cenuben Arapkir Kazasıyla, şarken dahi Dersim Sancağıyla mahdut ve muhattır.

Hâvi olduğu Ağın Nahiyesiyle beraber 36.000 kadar ahâlisi olup, 10.000 kadarı Hıristiyan ve küsuru kâmilen İslâm’dır. Hıristiyan’ların ekserisi Ermeni ve Müslüman’ların çoğu Türk olup, bazı Kürt aşâiri bulunur.

Arazisinin çoğu sengistân olmağla, ahâlisi idare edemeyip, bunların çoğu hizmetçilik, odacılık ve sâir işlerle meşgul olarak İstanbul’da ve sâir şehirlerde bulunurlar. Meyve mahsûlâtı çoktur.”

                                                                                                                                            (Şemsettin Sami)

Saygılarımla….